Νικόλαος Γύζης

Ο Νικόλαος Γύζης (Σκλαβοχώρι Τήνου, 1 Μαρτίου 1842 – Μόναχο, 22 Δεκεμβρίου 1900 / 4 Ιανουαρίου 1901 ) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου». Διακρίθηκε σε όλα τα χρόνια των σπουδών του και πήρε τα πρώτα βραβεία στην ξυλογραφία, τη ζωγραφική και τη χαλκογραφία.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Νικόλαος Γύζης ήταν ένα από τα έξι παιδιά του ξυλουργού Ονούφριου Γύζη και της Μαργαρίτας Γύζη, το γένος Ψάλτη, που ζούσαν στο Σκλαβοχώρι της Τήνου. Το 1850, η οικογένειά του μετοίκησε στην Αθήνα και ο μικρός Νικόλαος άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα στο Σχολείο των Τεχνών (μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών), αρχικά ως ακροατής και, από το 1854 έως το 1864, ως κανονικός σπουδαστής.

Με το τέλος των σπουδών του, γνωρίστηκε με τον πλούσιο φιλότεχνο Νικόλαο Νάζο, με την μεσολάβηση του οποίου έλαβε υποτροφία από το Ευαγές Ίδρυμα του Ναού της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου.

Τον Ιούνιο του 1865 ο Γύζης έφθασε στο Μόναχο, όπου συνάντησε τον συνάδελφο και φίλο του Νικηφόρο Λύτρα. Ο τελευταίος τον βοήθησε στο να εγκλιματιστεί γρήγορα στο γερμανικό περιβάλλον. Πρώτοι του δάσκαλοί του στο Μόναχο ήταν ο Χέρμαν Άνσυτς (Hermann Anschütz) και ο Αλεξάντερ Βάγκνερ (Alexander Wagner). Τον Ιούνιο του 1868 έγινε δεκτός στο εργαστήριο του Καρλ φον Πιλότυ (Karl von Piloty). Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Μόναχο το 1871 και τον Απρίλιο του 1872 επέστρεψε στην Αθήνα, για να μετατρέψει το πατρικό του σπίτι επί της οδού Θεμιστοκλέους σε ατελιέ. Μαζί με τον Νικηφόρο Λύτρα, ταξίδεψε το 1873 στην Μικρά Ασία.

Απογοητευμένος από τις συνθήκες της Ελλάδας, τον Μάιο του 1874 εγκατέλειψε την Αθήνα και επέστρεψε στο Μόναχο, όπου έμελλε να ζήσει για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1876, ταξίδεψε παρέα με τον Νικηφόρο Λύτρα στο Παρίσι. Έναν χρόνο αργότερα νυμφεύθηκε την Άρτεμη Νάζου, με την οποία απέκτησε τέσσερις κόρες, την Πηνελόπη (γεν. 1878, πέθανε μόλις δώδεκα ημερών), την Μαργαρίτα-Πηνελόπη (γεν. 1879), τη Μαργαρίτα (γεν. 1881) και την Ιφιγένεια (γεν. 1890), και έναν γιο, τον Ονούφριο-Τηλέμαχο (γεν. 1884).

Το 1880, ανακηρύχθηκε σε επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και το 1888 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής στο ίδιο ίδρυμα. Το 1881, πέθανε η μητέρα του και έναν χρόνο μετά πέθανε και ο πατέρας του. Το 1895, επισκέφθηκε για τελευταία φορά την Ελλάδα, την οποία ποτέ δεν ξέχασε και πάντα νοσταλγούσε. Προσβεβλημένος από λευχαιμία, πέθανε στο Μόναχο στις αρχές του 1901. Λέγεται ότι τα τελευταία του λόγια ήταν: «Λοιπόν ας ελπίζωμεν και ας ζητούμεν να είμεθα εύθυμοι!». Η σορός του ενταφιάστηκε στο Βόρειο Νεκροταφείο του Μονάχου.

------------------------------------------------------


πηγή: εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ - ένθετο ΠΡΟΣΩΠΑ 21ος ΑΙΩΝΑΣ έτος 2001- ΤΟ ΘΕΜΑ

Καθιερώθηκε ως ο πιο ακριβός Έλληνας ζωγράφος μετά την τιμή 185 εκατ. δρχ. που πουλήθηκε το έργο " Κρυφό Σχολειό" σε δημοπρασία του οίκου Κρίστις το 1993. Το 2000 σε δημοπρασία του οίκου Σόθμπις στο Λονδίνο, το "Κούρεμα του εγγονού" κατακυρώθηκε έναντι 500.000 λιρών περίπου 280 εκατ. δρχ. το 1998 το "Παραμύθι της γιαγιάς" κατακυρώθηκε έναντι 170 εκατ.δρχ.

"Σχολείον Κρυπτόν" ονόμασε ο Γύζης τον πίνακα αυτό το 1866 δίνοντας όνομα και στον μύθο περί κρυφού σχολειού που δεν υπήρχε νωρίτερα και ο οποίος έχει πλέον καταρριφθεί. Σημαντικά για την αναψηλάφηση της ιστορικής αλήθειας υπήρξαν τα κείμενα του Άλκη Αγγέλου.





Η αφίσα της Ιστορίας που έμεινε στην Ιστορία και έγινε έμβλημα της τέχνης του Μονάχου
"Τα αραβωνιάσματα των παιδιών"στη δεύτερη έκδοση του 1877 γοήτευσαν με τα "λαμπερά κόκκινα" και τα "συναισθηματικά μπλέ" , τη λάμψη του λευκού, τη λεπτομερή περιγραφή των αντικειμένων,τον πλούτο των στολών και των ανθρωπίνων τύπων-αποτυπώνουν τη σφραγίδα και την υπογραφή ου Γύζη.



"Τα ορφανά", 1871 χαρακτηριστικό έργο του Γύζη χρωματικά επηρεασμένο από τη μαθητεία του στο εργαστήριο του Πιλότυ , όπου όμως ο ζωγράφος πρόσφερε κάτι που έλειπε από την ακαδημαική ηθογραφία: τη συγκίνηση. Μ΄αυτό το έργο κέρδισε μια από τις πρώτες του διακρίσεις



"Μετά την Καταστροφή των Ψαρών" 1896-98








Σαν πουλί που λάμπει στον ευρωπαικό χώρο παράλογα...
(άρθρο του Ζωγράφου Μανώλη Χάρου)


Το 2001 μας μοιάζει περίεργο το γεγονός του χωριάτη από την Τήνο που γίνεται καθηγητής στο Μόναχο. Δέν ήταν όμως ο μόνος. Ο Γύζης όπως και ο Πανταζής στο Βέλγιο, ή πιο μετά ο Γαλάνης στο Παρίσι ή ο Μπουζιάνης είναι σαν περίεργα πουλιά που λάμπουν στον ευρωπαικό χώρο παράλογα... Είναι εικαστικοί σπουδαίοι και αποδεκτοί, που προέρχονται από μια χώρα χωρίς εικαστικό γίγνεσθαι και παρελθόν....
....Φτάνοντας στο Μόναχο ο Γύζης βρίσκεται σε μια πόλη όπου ο φιλελληνισμός υπάρχει έντονος. Δεν μιλω για τους φιλέλληνες της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά για το φιλελληνισμό που είναι το κλίμα και ο χώρος στον οποίο προβάλλονται τα κλασσικά οράματα και οι ιδέες των Γερμανών. Δέσμιοί του νιώθουν ακόμη και σήμερα οι Γερμανοί διανοούμενοι.Σε αυτό το κλίμα ο ταλαντούχος Γύζης πλεονεκτεί. Έχει το δικαίωμα να μιλήσει από πρώτο χέρι για το Πάνθεον των Ηρώων, το Πνεύμα, τον\Έρωτα και την Ψυχή...
...Ο Γύζης κατορθώνει να συνομιλήσει και να καταλάβει επί ίσοις όροις το πνεύμα της εποχής και του τόπου. Αναμφισβήτητα είναι πολύ σπουδαίος ζωγράφος. Η γραμμή κα το χρώμα του κάνουν κάθε ζωγράφο να ζηλεύει. Το γεγονός όμως ότι γίνεται τόσο Ευρωπαίος τόσο γρήγορα δείχνει ότι ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση.
Βρέθηκε σε ένα χώρο που τον ευνοούσε και κατόρθωσε να εκμεταλλευτεί 100% αυτή την εύνοια. Από κεί και μετά ο Γύζης κάνει πρωταθλητισμό . Είναι άλογο κούρσας. "Δόξα και τιμή πάλιν, Ουρανίτσα, εις το όνομά μας!Τους φάγαμε!" Αυτό φωνάζει όταν κερδίζει τον διαγωνισμό αφίσας, ενώ είναι ήδη καταξιωμένος. Δεν νομίζω πως είναι αχόρταγος αλλά είναι πολύ καλός και το ξέρει. Κοιτάζοντας 100 χρόνια μετά τα έργα του, το να πούμε πως ξεκινά από την ηθογραφία και φτάνει στις παρυφές του εξπρεσιονισμού είναι ίσως φιλολογίες...
Να συμφωνήσω απόλυτα με το γραπτό του Παρθένη ότι "ο Γύζης κατά το πρώτο στάδιο του έργου του ήτο διακεκριμένος ζωγράφος, κατά δέ το δεύτερον ήτο γνήσιος καλλιτέχνης και ο πρώτος τοιούτος Έλλην μετά την Αναγέννησιν της Ελλάδος" και σαν μεγάλος καλλιτέχνης λέω εγώ, αφήνει στις επόμενες γενιές πολλά πράγματα να καταλάβουν.


πηγή: εφημερίδα ΤΟ ΘΕΜΑ - ένθετο ΠΡΟΣΩΠΑ 21ος ΑΙΩΝΑΣ έτος 2001