«Καθαρά Δευτέρα»

στα τείχη της Χανιώπορτας (φ. Μ.Κυμάκη)

(Στα τείχη της Χανιώπορτας είναι ένα ωραίο μέρος να πετάξουμε αετό με το δεδομένο ότι εκεί πάνω δεν υπάρχουν κολώνες της ΔΕΗ  Ωστόσο δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάποια απαγόρευση από τον Δήμο Ηρακλείου επειδή είναι μέσα στην πόλη ...)

Η σημερινή ημέρα είναι γνωστή σε όλους μας ως «Καθαρά Δευτέρα». Όπως και κάθε χρόνο, οι οικογένειες θα αποδράσουν στην ύπαιθρο, θα πετάξουν χαρταετό και θα… τσακίσουν τα γνωστά παραδοσιακά εδέσματα.

Ξέρουμε όμως τι πραγματικά είναι η Καθαρά Δευτέρα και πως καθιερώθηκε;

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος της περιόδου της Aπόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.

Από παλιά η Καθαρή Δευτέρα, πέρασε στην συνείδηση του λαού, σαν μέρα καθαρμού. Οι Βυζαντινοί, την Καθαρή Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση -Απόδοση, και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας. «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν».

Όσον αφορά τα κούλουμα και το γνωστό πέταγμα του χαρταετού, καθιερώθηκε αργότερα.

Για την ετυμολογία της λέξης κούλουμα υπάρχουν πολλές εκδοχές. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Απόκριας. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή προέρχεται από μια άλλη λατινική λέξη, την λέξη «κόλουμνα» δηλαδή «κολώνα». Κι αυτό επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα, έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.