Βάσος Μαυροβουνιώτης (στα σέρβικα Βάσο Μπράγιοβιτς-Васо Брајовић)

Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης (στα σέρβικα λεγόταν Βάσο Μπράγιοβιτς-Васо Брајовић) ήταν Μαυροβουνιακής καταγωγής Έλληνας στρατηγός του 19ου αιώνα.

Γεννήθηκε το 1797, στην πεδιάδα Bjelapavlici (Πετροπαύλιτς) στο κεντρικό Μαυροβούνιο. Είχε σλαβική καταγωγή. Οι πληροφορίες οι σχετικές με την αρχική περίοδο της ζωής του δεν είναι πλούσιες. Σε ηλικία 20 ετών το 1817 εγκατέλειψε τη γενέτειρά του μαζί με τα αδέλφια του Ράντο, Σπύρο, Λάζαρο και Θεόδωρο λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στην περιοχή: λιμός και εξ αυτού ανέχεια και συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ των φατριών λόγω της αδυναμίας του βλαδίκα Πέταρ Α΄ Πέτροβιτς -Νιέγκος να επιβάλει την τάξη. Θα μεταβεί αρχικά στη Σμύρνη, στην επαρχία του Αϊδινίου μέχρι το 1820 εργαζόμενος ως βοσκός, επιστάτης στην υπηρεσία των Καραοσμάνογλου.

Ληστής-τυχοδιώκτης-τρόφιμος των φυλακών-μισθοφόρος του Οθωμανικού στρατού

Είναι πολύ πιθανό να ανέπτυξε ληστρική δράση εκεί, αν σκεφτούμε ότι αργότερα που πήγε στην Αθήνα, είχε μηνυθεί από μουσουλμάνο της Σμύρνης για κλοπές που διέπραξε σε βάρος του.Τελικά φυλακίσθηκε, αλλά μόνο για μικρό χρονικό διάστημα επειδή αποφυλακίσθηκε επιλέγοντας να ενταχθεί ως μπαϊρακτάρης στο σώμα του Πεχλιβάν Πασά. Δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη ή έστω ένδειξη για ένταξή του στη Φιλική Εταιρεία. Η δράση του επίσης στο σώμα του Πεχλιβάν Πασά μας είναι άγνωστη.

Η δράση του στην επανάσταση

Το καλοκαίρι του 1821 τον βρίσκουμε να είναι επικεφαλής ένοπλης ομάδας συγκροτημένης από συγγενείς του, άλλους μαυροβούνιους και Σέρβους. 

Ο επίσκοπος Ταλαντίου Νεόφυτος Μεταξάς του ανέθεσε τη διοίκηση των όπλων της επαρχίας Καρυστίας - επιλογή που υπαγορεύθηκε και από τα στρατιωτικά προσόντα του Μαυροβουνιώτη αλλά και από την αποφυγή εκλογής μιας άλλης ισχυρής προσωπικότητας η οποία θα υπονόμευε την πρωτοκαθεδρία του ίδιου του επισκόπου Ταλαντίου αλλά και του Αρείου Πάγου, ανώτατου πολιτικού οργάνου της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, μέλος του οποίου ήταν ο Ταλαντίου. 

Η Εύβοια υπήρξε το πρώτο πεδίο δράσης του Μαυροβουνιώτη: συμμετείχε σε δέκα μάχες: 

το 1821 

α) στα Στύρα κατά του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και του Γιουσούφ πασά, όπου τραυματίστηκε, 

β) στις Πετριές κατά του Ομέρ μπέη, 

γ) στο Κάδι κατά του Ομέρ μπέη. Το 1822 

δ) στα Στύρα κατά του Ομέρ μπέη της Καρύστου, 

ε) στα Πολιτικά κατά του Αλή Πασά Τζαρκατζή, 

ζ) στα Βλαχώρια εναντίον του Ομέρ μπέη, 

η) στη Βάθυα κατά του Σαντή Ντίπα Αγά. 

Το 1823 

θ) στον πύργο του Καστροβαλά της Κύμης εναντίον του Ομέρ μπέη και του Γενιτσάραγα και 

ι) στην Κύμη εναντίον του Ομέρ μπέη. 

Πριν εγκαταλείψει την Εύβοια ο Μαυροβουνιώτης παρά τις αποτυχίες του σε στρατιωτικό πεδίο πέτυχε να διευρύνει την πολεμική του πείρα, να συγκεντρώσει χρήματα και τιμαλφή είτε με πλιάτσικο σε βάρος χωρικών είτε με ιδιοποίηση της δεκάτης. Καθιερώθηκε έτσι ανεξάρτητος καπετάνιος. Επίσης λίγο πριν το 1823 είχε λάβει τους βαθμούς του πεντακοσιάρχου. 

Ο Μαυροβουνιώτης με το σώμα του συμμετείχε σε επιτυχημένη πειρατική επιδρομή κατά της Θάσου που τους ανταπέδωσε λάφυρα. Ο Μαυροβουνιώτης αναγνωρίστηκε από την Προσωρινή Διοίκηση και τον Πρόεδρο του Βουλευτικού Σωτήριο Χαραλάμπη ως χιλίαρχος των σωμάτων της Αττικής ενώ αργότερα (1824) εντέλεται να μετακινηθεί στην Ύδρα με σκοπό την άμυνα του νησιού,κάτι που του αναγνωρίστηκε από τον Υδραίο πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη, ο οποίος τον προβίβασε στον βαθμό της στρατηγίας.