Η Πρωτομαγιά σε βάθος χρόνων

 


Γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια) της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, τροφός και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε ο μήνας. Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος του Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα που σημαίνει το μήνα που ο ήλιος καίει, θερμαίνει τη γη. Ήδη από τους Ρωμαίους, η αρχή του μήνα σηματοδοτούνταν από τον εορτασμό της Αγαθής Θεάς ενώ σε όλη τη διάρκειά του τελούνταν γιορτές συνδεδεμένες με την ευφορία των αγρών.
Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη: συνυπάρχει σ αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος. Όλες αυτές οι ιδιότητες συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά. Ο εθιμικός εορτασμός της ως της τελικής νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα και της κατίσχυσης της ζωής επί του θανάτου έχει μακρότατη παράδοση με ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές που αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των αγρών και, κατ επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων.
Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Aπό τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, που έφθασε στην Eλλάδα από τη Θράκη το ρόδο, μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού:

«Pόδον, άνθος των ερώτων
αναμίξωμεν τω Bάκχω
ρόδον, ω+ ωραίον άνθος
ενθέντες τοις κροτάφοις
ευθυμήσωμεν εν τούτοις».

Η γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Από τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων. Ιδρύθηκε πρώτα στην Αθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Ελλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή.
Στα Ανθεστήρια της Ελλάδας «ανασταινόταν» ο… σκοτωμένος Ευάνθης θεός, επίθετο του Διόνυσου, που από το χυμένο αίμα του φύτρωσε, σύμφωνα με το μύθο, η άμπελος. Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα κατά τα νεότερα χρόνια ήταν η ανάσταση του Μαγιόπουλου. Ένας έφηβος εμιμείτο στα ξέφωτα του δάσους τον πεθαμένο, τάχατες, Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον «κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση.
Όταν προσωποποιήθηκαν οι ιδιότητες της Φύσης και αποδόθηκαν σε συγκεκριμένους θεούς, τότε τις αρχικές εκείνες γιορτές της Άνοιξης μοιράστηκαν μεταξύ τους η Ίσιδα, ο Διόνυσος, η Δήμητρα, ο Απόλλωνας, η Χλωρίδα (Flora) και αν κάποιος άλλος θεός θεωρήθηκε επόπτης της φυσικής παραγωγής ή αίτιος της βλάστησης των φυτών.
Και λοιπόν αντί για την αρχική και ενστικτώδη εκείνη χαρά των ανθρώπων από τη θέα της ζωής που ξαναγεννιέται στη φύση, γιόρταζαν οι δικοί μας πρόγονοι , από υποχρέωση πια, γιορτές, σαν τα Ανθεσφόρια περίπου, τα Ηροσάνθεια, τα Χλόεια, τα Θαλήσια και τέλος τα περίφημα Διονύσια για των οποίων την εξύμνηση συναγωνίζονται οι μεγαλύτεροι λυρικοί ποιητές της Ελλάδας που για την ανοιξιάτικη λαμπρότητά τους ψάλλει ο ουράνιος Πίνδαρος ότι:

Φοίνικος έρνος οπότ΄οιχθέντος Ωράν θαλάμου.
Εύοδμον επαιωσιν έαρ, φυτά νεκτάρεα.
Τότε βάλλεται , τότ΄επ΄αμβρόταν χέρσον εραταί
ίων φόβαι ρόδα τε κόμαισι μίγνυται,
αχεί τ΄ομφαί μελέων συν αυλοίς,
αχεί τε Σεμέλαν ελικάμπυκα χοροί.

(Το βλαστάρι του φοίνικα, των Ωρών σαν ανοίξει ο θάλαμος
και τα μυρωδάτα φυτά μυριστούν την εύοσμη άνοιξη,
τότε πετιέται, τότε στη γη των αθανάτων σωρός
χαριτωμένοι μενεξέδες και τριαντάφυλλα
με τα μαλλιά ανακατεύεται
και ηχεί γλυκιά φωνή με λυρικούς αυλούς
και σέρνουνε χορούς για την ανθοστεφάνωτη Σεμέλη).

Αργότερα, με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική έννοια της Πρωτομαγιάς χάθηκε και τα έθιμα επιβίωσαν απλώς ως λαϊκές γιορτές στις οποίες συμπεριλαμβάνονται περιφορά δέντρων, πράσινων κλαδιών ή στεφάνων με λουλούδια, ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, χορός γύρω από ένα δέντρο ή ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι. Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες γιορτές χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών.
Το στεφάνι

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές. Στις μέρες μας η Πρωτομαγιά με το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι έχουμε απομακρυνθεί, ζώντας στις πόλεις.
Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Αικατερίνη Καμηλάκη, το στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κλήματος ή άλλο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. Ακόμα, το διακοσμούσαν με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, με κρεμμύδι αλλά και σκόρδο για το μάτι. Η χρησιμοποίηση πρασινάδας και όχι τόσο λουλουδιών με σκοπό τη μετάδοση της γονιμότητάς τους ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των μαγιάτικων συνηθειών. Στον αγροτικό χώρο, μάλιστα, δε θεωρείτο απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Αρκούσε η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μιας δέσμης από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νερατζιάς , πορτοκαλιάς και άλλα μαζί με λουλούδια. Απαραίτητη ήταν, επίσης, η ύπαρξη μεταξύ τους φυτών αποτρεπτικών… του κακού, όπως είναι η τσουκνίδα, το σκόρδο και άλλα.
Σύμφωνα με κείμενο του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Μιχάλη Τιβέριου, το μαγιάτικο κλαδί ή το άνθινο στεφάνι, έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες του στην αρχαιότητα: «Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Ελλάδα τέτοια κλαδιά ή στεφάνια τα χρησιμοποιούσαν πολύ συχνά. Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι δεν έλειπαν από καμία σημαντική εκδήλωση του δημόσιου, ιδιωτικού και θρησκευτικού βίου. Επιπλέον, είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλίωνος, που αντιστοιχούσε, περίπου, με το δικό μας Μάιο, περιλάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία αναρτούσαν κρεμμύδι και σκόρδο».
Στις μέρες μας που έχουμε καθιερώσει στεφάνια από λουλούδια του αγρού ή των κήπων, τα οποία τοποθετούμε για μερικές μέρες στην κύρια είσοδο των σπιτιών μας. Δύσκολα μπορεί, πια, να ανιχνευτεί συμβολισμός στο σύγχρονο πρωτομαγιάτικο στεφάνι, κατά το Μιχάλη Τιβέριο, αφού για τους περισσότερους δεν αποτελεί, ίσως, τίποτα περισσότερο από μια όμορφη και μυρωδάτη σύνθεση λουλουδιών, χωρίς να παραπέμπει σε συσχετισμούς σύμφωνα με τους οποίους «χαρίζει» στους ενοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ειρήνη, ευτυχία και ευφορία. Σίγουρα, όμως, η κατασκευή του χαρίζει ευφορία σε μεγάλους και μικρούς, που ξεφεύγοντας από τις πόλεις αναζητούν τη χαρά της άνοιξης στην ολάνθιστη φύση.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.ellinikoarxeio.com/2013/05/protomagia-stin-arxaia-ellada.html#ixzz2SEE5MSOI

Ο Μάης έχει μυστικά-Παντελής Θαλασσινός

 

επιμέλεια βίντεο:rainbowcreta

 
Ο Μάης έχει μυστικά κι ένα κλειδί κρυμμένο
που ανοίγει μάτια σκοτεινά και χείλι πικραμένο
έχει και άνεμο τρελό που κουβαλάει τη γύρη
και πυροβάτες της καρδιάς σαν βγει στο πανηγύρι
και πυροβάτες της καρδιάς σαν βγει στο πανηγύρι...

Ο Μάης είναι μουσική από παλιό τραγούδι
από κλαδί ροδακινιάς και από λεύκας χνούδι
δεν έχει Λάμδα ούτε Ρο στη γλώσσα να βουλιάζει
είναι από Άλφα καθαρό κι όταν γελάς σου μοιάζει ε
ίναι από Άλφα καθαρό κι όταν γελάς σου μοιάζει...

Ο Μάης είναι μια φωτιά, μια φλόγα μαγεμένη
έχει τη μέρα αγκαλιά, τη νύχτα ερωμένη
έχει και ήλιο κυνηγό που ξέρει από σημάδι
να βρίσκει αυτόν που έριξε τα μάγια στο πηγάδι
να βρίσκει αυτόν που έριξε τα μάγια στο πηγάδι..

Δεν έχει Λάμδα ούτε Ρο στη γλώσσα να βουλιάζει
είναι από Άλφα καθαρό κι όταν γελάς σου μοιάζει 

είναι από Άλφα καθαρό κι όταν γελάς σου μοιάζει.

Προτείνεται από Digital Minds Ltd-srav

Γιάννης Ρίτσος - Γεννημένος την Πρωτομαγιά του 1909

τα σφακάκια μας (φ.Μ.Κυμάκη)

Γιάννης Ρίτσος - Γεννημένος την Πρωτομαγιά του 1909

Μὲ τόσα φύλλα
Μὲ τόσα φύλλα σοῦ γνέφει ὁ ἥλιος καλημέρα
Μὲ τόσα φλάμπουρα νὰ λάμπει ὁ οὐρανὸς
Καὶ τοῦτοι μὲς στὰ σίδερα, καὶ κεῖνοι μὲς στὸ χῶμα
Καὶ τοῦτοι μὲς στὰ σίδερα, καὶ κεῖνοι μὲς στὸ χῶμα
Σώπα, ὅπου νά ῾ναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες
Αὐτὸ τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας.

Κάτω ἀπ᾿ τὸ χῶμα, μὲς στὰ σταυρωμένα χέρια τους
κρατᾶνε τῆς καμπάνας τὸ σκοινὶ
προσμένουνε τὴν ὥρα,
προσμένουν νὰ σημάνουν τὴν Ἀνάσταση.

Τοῦτο τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας
Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ μᾶς τὸ πάρει.

Σώπα, ὅπου νά ῾ναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες
Αὐτὸ τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας.

Μάιος ο μήνας των δοξασιών

Μάιος ο μήνας των δοξασιών, των προλήψεων ,των αντιφάσεων ,των χρωμάτων ,των « αόρατων βλαπτικών δυνάμεων », των λουλουδιών ,των μυστικών, των μαγικών ,των κοινωνικών αγώνων της εργατιάς ,της ζωής, της εξοχής ,του τέλους του χειμώνα αλλά και η αρχή των νέων πραγμάτων .
Τα σύμβολα, τα παρατηρήματα και οι συνήθειες μοιάζουν αμέτρητα. Ο μήνας που η φύση ξυπνά κι όμως οι άνθρωποι τον πρόσεχαν πολύ από τα πολύ παλιά χρόνια γιατί …Ο Μάης κρύβει μυστικά …!!!
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή :
Μάιος λοιπόν, ο τρίτος μήνας της Άνοιξης, το ξεκίνημα της νέας ζωής. Κανείς όμως δεν παντρεύεται εκτός από τους …γάιδαρους και τους βασιλιάδες. Όποιος ενωθεί με τα δεσμά του γάμου μπορεί να μην στεριώσει γιατί ο μήνας αυτός είναι άρρηκτα δεμένος με ανεξέλεγκτες δράσεις βλαπτικών ενεργειών που σχετίζονται με τον θάνατο.
Τι συνηθίζουν όμως οι άνθρωποι τούτη την μέρα να
κάνουν;
Πρώτα από όλα προσέχουν να μην φυτεύουν τίποτα. Ειδικά το φύτευμα ή μεταφύτευμα των βασιλικών που είναι βοτάνι μυριστικό και στολίζει αυλές και τάφους. Πίστευαν πως τα πνεύματα και οι ψυχές των ανθρώπων επιστρέφουν στη γη τούτον τον μήνα και ανοίγοντας λάκκους είναι σαν να τις ανασκαλεύουν.
Δεν αγόραζαν ποτέ ζώα για την εργασία τους τον Μάιο.
Συλλέγουν μόνο βότανα, 40 στον αριθμό , που τους προστατεύουν από τα μάγια. Απήγανος, χαμομήλι, άνθη μολάχας, χόρτα , άνιθος, μαρούλι, γαλατσίδα αρωματικά φυτά κι έτσι φτιάχνουν ή έφτιαχναν τον « Μαγιολύτη ή μαγιοδέντρι ή σαρανταβότανο» που ήταν εθιμικό παρασκεύασμα που προσφερόταν σε όλη την αγροτική οικογένεια μαζί με αμύγδαλα, μέλι και γάλα σε μικρές ποσότητες .Το έφτιαχναν από την προηγούμενη μέρα, το αστροφέγγιζαν και το πιναν πρωί πρωί κι έτσι όλα τα κακά παραμερίζονταν .
Καμιά κοπέλα δεν αρχινούσε καινούργιο κέντημα , πλεκτό ή υφαντό γιατί δεν θα το χρησιμοποιούσε σε χαρές αλλά σε λύπες. Ούτε φορέματα ή καινούργια ρούχα δεν αρχινούσαν καθ όλη την διάρκεια του μήνα…
Το έθιμο ωστόσο που επικράτησε ως τις μέρες μας είναι το μαγιάτικο στεφάνι .
Τι συμβολισμούς όμως έχει αυτή η τόσο διαδεδομένη συνήθεια ;
Φτιάχνεται σε κύκλο που σαν τέλειο σχήμα απομονώνει το χώρο που περικλείει από τον υπόλοιπο. Τον προστατεύει από κακόβουλες δυνάμεις. Το στεφάνι πολλές φορές καλύπτει και προστατεύει το κεφάλι που είναι το πιο ευαίσθητο ανθρώπινο μέλος και κέντρο της νόησης .Κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού κι έτσι μέσα σ αυτό εισχωρούν μόνο τα καλά .
Ένα κλαδί ελιάς δηλώνει την αγάπη, συμβολίζει την οικογένεια και την φιλία. Ένα κλαδί με αγκάθια προστατεύει από το κακό κάθε σπίτι. Βάζουν πάντα ένα σκόρδο , σύμβολο αποτροπής και προστασίας από το κακό μάτι…Το καρπισμένο στάχυ συμβολίζει την καρποφορία της γης .Τα λουλούδια της εξοχής συμβολίζουν την αναγέννηση της φύσης και την απομάκρυνση των πνευμάτων.
Μα πάνω απ΄όλους τους συμβολισμούς και τις προλήψεις τούτη η μέρα είναι μια ευκαιρία για βόλτα στην εξοχή , στη φύση .Για μια εκδρομή, για την ανάγκη μας να αντλήσουμε ζωή από την ίδια τη γη και νοιώσουμε την αναγέννησή της , να καταλάβουμε την γιορτή που μόνη της έχει φροντίσει να μας οργανώσει, προσφέροντας απλόχερα τα δώρα της , τα ίδια της τα παιδιά , τα λουλούδια, τα χόρτα, τους ώριμους καρπούς και την ομορφιά που χιλιάδες πίνακες ζωγραφικής, ποιήματα και πεζογραφήματα έχουν προσπαθήσει να αποδώσουν αιώνες τώρα …

Καλό μήνα… Καλή πρωτομαγιά !!!

Μπετεινάκη Ελένη

Πηγές:
Μέγας Γ.Α. « Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας », Αθήνα 1956
Ψιλάκης Νίκος: Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, εκδ. Καρμάνωρ 2005

Άγιοι Τόποι

Για μεγέθυνση πατάτε ροδάκι και ανοίγει νέα καρτέλα με φακό +-

Λαύρα του Αγ. Σάββα στην όχθη του χειμάρρου των Κέδρων στην έρημο της Γαλλιλέας Προσκύνημα στον τάφο του Αγ. Σάββα και του Αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού

 

Ιερά μονή Αγ. Γεωργίου Χοζεβά Αρχικά ήταν αφιερωμένη στην Παναγία μεταξύ Ιερουσαλήμ και Ιεριχούς όπου η σπηλιά του Προφήτη Ηλία και ο τάφος του ιδρυτή της Μονής Αγ Ιωάννη Χοζεβίτη

 

 

1 Μαϊου 1941: Η ταινία Πολίτης Κέιν

1 Μαϊου 1941: Η ταινία Πολίτης Κέιν, στην οποία πρωταγωνιστεί και σκηνοθετεί ο Όρσον Ουέλς, κάνει πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη. Ακόμα και σήμερα θεωρείται από πολλούς η κορυφαία ταινία της 7ης τέχνης.
Η ταινία Πολίτης Κέιν (Πρωτότυπος Τίτλος Citizen Kane) είναι δράμα παραγωγής 1941, σε σκηνοθεσία Όρσον Γουέλς. Ήταν η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο Γουέλς κι εκτός από τη σκηνοθεσία ανέλαβε την παραγωγή, συνέγραψε το σενάριο μαζί με τον Χέρμαν Μάνκιεβιτς και πρωταγωνίστησε. Πλάι στον Γουέλς εμφανίζονται οι ηθοποιοί με τους οποίους εμφανιζόταν στο θέατρο κι αποτελούσαν την ομάδα του Mercury Theatre: Τζόζεφ Κότεν, Ντόροθι Κάμινγκορ, Τζορτζ Κουλούρης, Άγκνες Μούρχεντ, Έβερετ Σλόαν, Πολ Στιούαρτ, Ρέι Κόλινς, Ρουθ Γουόρικ, Έρσκιν Σάνφορντ και Γουίλιαμ Άλλαντ. Η ταινία έλαβε 9 υποψηφιότητες για βραβείο Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και κέρδισε Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου. Επί σειρά 5 δεκαετιών η ταινία λάμβανε την πρώτη θέση στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών που θεσπίζεται από τους μεγαλύτερους κριτικούς από όλο τον κόσμο σε ψηφοφορία που διοργανώνει το περιοδικό Sight & Sound. Για πρώτη φορά το 2012 έχασε την πρώτη θέση από την ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ Δεσμώτης του Ιλίγγου (Vertigo, 1958). Ο Πολίτης Κέιν έχει επαινεθεί για την νεωτεριστική φωτογραφία, τη μουσική και την αφηγηματική του δομή.

Η ταινία είναι ένα film à clef (φιλμ με κλειδί) που ερευνά τη ζωή του Τσαρλς Φόστερ Κέιν, ένα μεγιστάνα του τύπου, τον οποίο υποδύεται ο Γουέλς. Ο χαρακτήρας του Κέιν βασίζεται εν μέρει στη ζωή και στην περσόνα του Γουίλιαμ Ράντολφ Χερστ, Αμερικανού μεγαλοεκδότη, καθώς επίσης και στη ζωή των επιχειρηματιών Σάμιουελ Ίνσαλ και Χάρολντ ΜακΚόρμικ. Ο Γουέλς έδωσε στον Κέιν στοιχεία και από τον δικό του χαρακτήρα.

Μετά την επιτυχημένη του πορεία στο θέατρο με το θίασο Mercury, καθώς και την εκφώνηση του αμφιλεγόμενου ραδιοφωνικού δράματος Ο Πόλεμος των Κόσμων το 1938, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης προσεγγίστηκε από παραγωγούς του Χόλιγουντ και υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρία R.K.O. το 1939. Ο Γουέλς έλαβε πλήρη καλλιτεχνική ελευθερία από την εταιρία, πράγμα ασυνήθιστο για πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη, ώστε να γράψει τη δική του ιστορία να χρησιμοποιήσει ηθοποιούς της επιλογής του και να έχει τον πρώτο λόγο στο μοντάζ. Μετά από δυο αποτυχημένες προσπάθειες να υλοποιήσει τα σχέδια του κατάφερε τελικά να ολοκληρώσει το σενάριο του Πολίτη Κέιν με τη βοήθεια του Χέρμαν Μάνκεβιτς (αδελφού του σκηνοθέτη Τζόζεφ Μάνκιεβιτς). Τα γυρίσματα ξεκίνησαν το 1940 και η ταινία έκανε πρεμιέρα το Μάιο του 1941.

Παρά την επευφημία που έλαβε από τους κριτικούς η ταινία δεν έκανε εμπορική επιτυχία. Η ταινία ξεχάστηκε για πολύ καιρό μετά την προβολή της, αλλά το ενδιαφέρον των κριτικών και ο μύθος της αναζωογονήθηκε, εφόσον έλαβε επαίνους από Γάλλους κριτικούς, μεταξύ των οποίων και του κριτικού και συγγραφέα Ζαν-Πωλ Σαρτρ κι ακόμα περισσότερο μετά την επαναπροβολή του το 1956. Πέρα από την αναγνώριση που έλαβε από τους κριτικούς ανά τον κόσμο στη λίστα του περιοδικού Sight & Sound, έλαβε επίσης την πρώτη θέση στη λίστα των 100 καλύτερων ταινιών όλων των εποχών που θεσπίστηκε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.
Ο μεγαλοεκδότης Τσαρλς Φόστερ Κέιν (Όρσον Γουέλς), ένας από τους πλουσιότερους άνδρες των Η.Π.Α. κι ίσως και της υφηλίου, πεθαίνει. Η τελευταία λέξη που βγαίνει από τα χείλη του πριν ξεψυχίσει είναι η λέξη Rosebud (Ροδάνθος).... Η είδηση του θανάτου του μεταδίδεται σε όλο τον κόσμο κι ο Τζέρι Τόμπσον (Γουίλιαμ Άλαντ) δημοσιογράφος της εφημερίδας Newsreel προσπαθεί να ανακαλύψει πληροφορίες για την ιδιωτική ζωή του Κέιν και προπάντων τη σημασία της τελευταίας του λέξης. Ο δημοσιογράφος παίρνει συνεντεύξεις από φίλους και συνεργάτες του μεγαλοεπιχειρηματία και η ζωή του Κέιν ξεδιπλώνεται στην οθόνη σε μια σειρά από φλας μπακ. Ο Τόμπσον επισκέπτεται επίσης τη δεύτερη σύζυγο του Κέιν, τη Σούζαν Αλεξάντερ (Ντόροθι Κάμινγκορ), η οποία είναι πλέον αλκοολική κι έχει στην κατοχή της ένα κέντρο διασκέδασης. Η Αλεξάντερ δεν αποκαλύπτει τίποτα στο δημοσιογράφο. Έπειτα ο Τόμπσον βρίσκει το ιδιωτικό αρχείο του Γουόλτερ Παρκς Θάτσερ (Τζορτζ Κουλούρης), του τραπεζίτη που είχε πάρει υπό την προστασία του τον Κέιν, όταν ήταν ακόμη παιδί. Ο Τόμπσον μαθαίνει πολλά για την παιδική ηλικία του Κέιν από το αρχείο του Θάτσερ. Πληροφορείται για την φτώχεια που βίωσε ως παιδί, μέχρι τη στιγμή που βρέθηκε το τρίτο κατά σειρά μεγαλύτερο χρυσορυχείο σε ένα κτήμα της μητέρας του (Άγκνες Μούρχεντ). Η μητέρα του τον αποχωρίστηκε αναθέτοντας την ανατροφη και την εκπαίδευσή του στο Θάτσερ. Ο Τόμπσον έπειτα παίρνει συνέντευξη από τον επιχειρηματικό σύμβουλο του Κέιν, κύριο Μπέρνσταϊν (Έβερετ Σλόαν), από τον καλύτερο φίλο του Κέιν, Τζεντεντάια Λίλαντ (Τζόζεφ Κότεν), για δεύτερη φορά από τη Σούζαν και από τον μπάτλερ του Κέιν, Ρέιμοντ (Πολ Στιούαρτ).

Η δημοτικότητα του Γουέλς εκτοξεύτηκε στα ύψη μετά τη ραδιοφωνική μετάδοση του Ο Πόλεμος των Κόσμων, προσαρμογή του ομώνυμου μυθιστορήματος του Χ. Τζ. Γουέλς. Η επιτυχία του τον οδήγησε σε προνομιούχο συμβόλαιο με την εταιρία παραγωγής Radio Keith Orpheum (R.K.O.). Ο σκηνοθέτης υπέγραψε συμφωνητικό με τον διευθυντή της R.K.O. Τζορτζ Σάφερ, στο οποίο του δινόταν η ευκαιρία να κάνει την παραγωγή, να σκηνοθετήσει, να γράψει το σενάριο και να πρωταγωνιστήσει σε δυο ταινίες. Η εταιρία έπρεπε να εγκρίνει το σενάριο και τον προϋπολογισμό εφόσον ξεπερνούσε τα 500.000 δολάρια. Ο Γουέλς είχε την ελευθερία να αναπτύξει την υπόθεση του σεναρίου χωρίς καμιά ανάμειξη, να προσλάβει τους ηθοποιούς και τους τεχνικούς και να έχει τον έλεγχο του τελικού μοντάζ, κάτι ανήκουστο για πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη. Πέρασαν 5 μήνες στην R.K.O. προσπαθώντας να υλοποιήσει διάφορα εγχειρήματα χωρίς επιτυχία. Μάλιστα το περιοδικό Hollywood Reporter έγραψε: Τα στοιχήματα δίνουν και παίρνουν στην R.K.O. η συμφωνία του Γουέλς θα λήξει, χωρίς να καταφέρει ο Όρσον να πραγματοποιήσει ταινία εκεί. Η πρώτη του προσπάθεια ήταν να διασκευάσει το μυθιστόρημα του Τζόζεφ Κόνραντ Καρδιά του σκότους, αλλά είχε αμφιβολίες για την τεχνική που θα χρησιμοποιούσε κάποιες λήψεις. Έπειτα σκέφτηκε να διασκευάσει το μυθιστόρημα του Σέσιλ Ντέι Λιούις The Smiler With The Knife, αλλά στο τέλος κατάλαβε ότι θα ήταν καλύτερα να γράψει ένα πρωτότυπο σενάριο.

Ο σεναριογράφος Χέρμαν Μάνκιεβιτς ανάρρωνε από αυτοκινητιστικό δυστύχημα και ο Γουέλς τον είχε τον είχε προσλάβει αρχικά για να γράψει κάποια επεισόδια για τη ραδιοφωνική σειρά στην οποία πρωταγωνιστούσε ο Γουέλς με τίτλο The Campbell Playhouse. Ο σεναριογράφος είχε γράψει σενάρια μόνο για δυο ταινίες μεταξύ του 1935 και του 1940 και χρειαζόταν τη δουλειά. Για τα χρόνια που ακολούθησαν υπήρχε διαμάχη μεταξύ του Γουέλς και του Μάνκιεβιτς για το ποιος από τους δυο είχε την ιδέα να χρησιμοποιήσει τον Γουίλιαμ Ράντολφ Χερστ ως πρότυπο για το χαρακτήρα του Κέιν. Ο Γουέλς δήλωνε ότι ήταν δική του ιδέα, ενώ η κριτικός κινηματογράφου Πωλίν Κάελ και ο πρώην συνέταιρος του Γουέλς, Τζον Χάουσμαν, υποστήριζαν ότι ήταν του Μάνκιεβιτς. Για πολύ καιρό ο Μάνκιεβιτς ήθελε να γράψει σενάριο με θέμα κάποιο δημόσιο πρόσωπο (ίσως για κάποιο γκάνγκστερ), του οποίου την ιστορία να διηγούνταν κοντινά του πρόσωπα.

Ο Μάνκιεβιτς είχε ήδη γράψει ένα θεατρικό έργο για τον περιβόητο γκάνγκστερ Τζον Ντίλιντζερ με τίτλο The Tree Will Grow. Η ιδέα του να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές απόψεις κι οπτικές γωνίες πάνω στο χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα άρεσε στον Γουέλς, αλλά δεν τον ενδιέφερε να ενσαρκώσει τον Ντίλιντζερ. Τότε ο Μάνκιεβιτς και ο Γουέλς επέλεξαν τον Χερστ, ως μοντέλο για τον κεντρικό ήρωα. Ο Μάνκιεβιτς είχε παραβρεθεί σε πολλές δεξιώσεις στο σπίτι του Χερστ, μέχρι που του απαγορεύτηκε η είσοδος λόγω του χρόνιου αλκοολισμού του. Ο σεναριογράφος απεχθανόταν την ιδέα κι είχε ψύχωση με τον Χερστ. Ο Χερστ είχε μεγάλη ισχύ και επιρροή στους κύκλους του Χόλιγουντ και μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει ώστε να διακοπεί η συγγραφή του σεναρίου και γι' αυτό το λόγο ο Γουέλς κι ο Μάνκιεβιτς δούλευαν εκτός Χόλιγουντ. Λόγω του αλκοολισμού του Μάνκιεβιτς, υπήρχαν φορές που είχε πρόβλημα συγκέντρωσης κι ο Χάουσμαν πήγαινε για να βρει τους δυο σεναριογράφους και να βοηθήσει τον Μάνκιεβιτς. Ο Γουέλς άντλησε την έμπνευση από τον Χάουαρντ Χιουζ κι από τον Σάμιουελ Ίνσαλ (που έχτισε ανάκτορο όπερας για τη σύζυγό του). Παρά το γεγονός ότι ο Χάουσμαν κι ο Μάνκιεβιτς είχαν καλές σχέσεις με τον Γουέλς, ενσωμάτωσαν κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του στον Κέιν, όπως τη νευρικότητά του.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του, ο Πολίτης Κέιν αναφερόταν ως RKO 281. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν μεταξύ της 29ης Ιουνίου και της 23ης Οκτωβρίου του 1940 στα στούντιο της Paramount. Για κάποιες σκηνές πραγματοποιήθηκαν εξωτερικά γυρίσματα όπως το πάρκο Balboa στο Σαν Ντιέγκο και ο ζωολογικός κήπος του Σαν Ντιέγκο[8], ενώ χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες του κάστρου Οχέκα στο Χάντινγκτον της Νέας Υόρκης για να αναπαραστηθεί το ανάκτορο Ζάναντου, στο οποίο διέμενε ο Κέιν. Ο Γουέλς είχε απαγορεύσει στους ανθρώπους της R.K.O. να επισκέπτονται τα πλατό των γυρισμάτων, καταλάβαινε την επιθυμία τους να έχουν τον έλεγχο της παραγωγής κι ότι περίμεναν ότι θα δημιουργούσε κάτι το συγκλονιστικό που θα ανταποκρινόταν στην επιτυχία του Ο Πόλεμος των Κόσμων. Το συμβόλαιο που είχε υπογράψει όμως του έδινε γενικό έλεγχο πάνω στην παραγωγή και τη δημιουργία της ταινίας, κάτι που δεν επρόκειτο να έχει ποτέ ξανά στο μέλλον όσο συνέχισε να σκηνοθετεί ταινίες. Σύμφωνα με τα αρχεία της R.K.O. η ταινία ξεπέρασε τον αρχικό προϋπολογισμό των 723.800 δολαρίων κατά περίπου 110.000 δολάρια.
Διχογνωμία πριν την πρεμιέρα

Ο Γουέλς είχε τον έλεγχο ενός κινηματογραφικού πλατό στο οποίο επιτρεπόταν είσοδος σε ελάχιστα άτομα, επιτυγχάνοντας έτσι να κρατήσει κρυφή την επιρροή που είχε στην ταινία η ιδιωτική ζωή του Χερστ. Διαφημιστικά έντυπα δήλωναν ότι η έμπνευση για την ταινία δόθηκε από τον Φάουστ του Γκέτε. Η εταιρία R.K.O. υπολόγιζε να κυκλοφορήσει την ταινία στα μέσα του Φεβρουαρίου του 1941. Οι δημοσιογράφοι των διαφόρων περιοδικών της Αμερικής κλήθηκαν για μια δοκιμαστική πρώτη προβολή της ταινίας. Το περιοδικό Friday έπειτα δημοσίευσε ένα άρθρο με θέμα τις ομοιότητες στο χαρακτήρα του Κέιν με εκείνο του Χερστ και ανέφερε ότι ο Γουέλς εξευτέλησε δημόσια τη Λουέλα Πάρσονς, κοσμικογράφο σε ένα από τα περιοδικά του Χερστ. Η Πάρσονς ήταν εξαγριωμένη με τη μυστικότητα κι είχε ζητήσει επανειλημμένα να γίνει δοκιμαστική προβολή της ταινίας. Όταν τελικά παρευρέθηκε στην προβολή, εξαγριώθηκε ακόμα περισσότερο κι έφυγε στα μισά της ταινίας. Στη συνέχεια η Πάρσονς πήρε τηλέφωνο τον Σάφερ της R.K.O. και τον απείλησε με μήνυση αν επέτρεπε την κυκλοφορία του Κέιν. Την επόμενη μέρα το πρωτοσέλιδο της Daily Variety έγραφε: Ο Χερστ εξοστρακίζει την R.K.O. από τις εφημερίδες του. Δυο εβδομάδες αργότερα η απαγόρευση είχε αποσυρθεί για όλα εκτός από το θέμα της κυκλοφορίας του Κέιν.

Τα άρθρα που δημοσιεύονταν από τις εφημερίδες του Χερστ μετά την δοκιμαστική προβολή της ταινίας είχαν ως σκοπό να ασκήσουν πιέσεις στην R.K.O. ώστε να παρεμποδιστεί η κυκλοφορία του Πολίτη Κέιν. Μετά από ένα άρθρο που είχε ως στόχο όλες τις εταιρίες του Χόλιγουντ, ο Λούις Μπι Μάγιερ της Metro-Goldwyn-Mayer έστειλε απεσταλμένο για να μιλήσει με τον Σάφερ, προσφέροντάς του αποζημίωσε σε περίπτωση που κατέστρεφε το φιλμ. Ο Σάφερ έμεινε ακλόνητος όμως κι όταν πήρε πράσινο φως από τους νομικούς του συμβούλους, ανακοίνωσε ότι η ταινία επρόκειτο να κυκλοφορήσει στην προκαθορισμένη ημερομηνία, με μια από τις μεγαλύτερες διαφημιστικές εκστρατείες στην ιστορία της R.K.O. Ο Σάφερ κανόνισε μια ιδιωτική προβολή στη Νέα Υόρκηγια λογαριασμό όλων των προέδρων των μεγάλων εταιριών του Χόλιγουντ και των δικηγόρων τους. Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία ότι η ταινία χρειαζόταν κάποιες αλλαγές, όπως την αφαίρεση αναφορών που θα μπορούσαν να προσβάλλουν τον Χερστ. Ο Γουέλς συμφώνησε και τότε ανατέθηκε στον μοντέρ (Κι έπειτα διάσημο σκηνοθέτη του Χόλιγουντ) Ρόμπερτ Γουάιζ να κάνει περικοπές. Το τελικό μοντάζ είχε ως αποτέλεσμα αφαίρεση τρεισημίσυ λεπτών κι ικανοποίησε τους δικηγόρους των υπόλοιπων εταιριών του Χόλιγουντ.
Πρεμιέρα και υποδοχή

Ο Πολίτης Κέιν επρόκειτο να κάνει πρεμιέρα στο θέατρο της R.K.O. Radio City Music Hall, αλλά αυτό δεν έγινε, εφόσον η Λουέλα Πάρσονς απείλησε ότι η American Weekly επρόκειτο να δημοσιεύσει συκοφαντικό άρθρο πάνω στη γιαγιά του μετόχου της εταιρίας Νέλσον Ρόκφελερ. Κάποιοι διανομείς φοβήθηκαν εξοστρακισμό και αρνήθηκαν να προβάλουν την ταινία. Ο Σάφερ συμφώνησε με κάποια θέατρα, αλλά ο Γουέλς ήταν ανυπόμονος κι απείλησε την εταιρία με αγωγή. Οι εφημερίδες του Χερστ αρνούνταν να διαφημίσουν την ταινία, η οποία έκανε τελικά πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη την 1 Μαΐου του 1941, ενώ ακολούθησαν προβολές σε Σικάγο και Λος Άντζελες. Η ταινία τα πήγε καλά στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά δεν κατάφερε να έχει επιτυχία σε υπαίθριες πόλεις. Η R.K.O. είχε ακόμη προβλήματα με το να βρει διανομείς για την ταινία. Μια αλυσίδα κινηματογράφων έλεγχε περισσότερες από 500 αίθουσες, αλλά αρνούνταν να προβάλει την ταινία. Ο εκφοβισμός από τις εφημερίδες του Χερστ είχε πιάσει τόπο κι η ταινία είχε ζημία για την R.K.O. κατά την πρώτη της προβολή.

Οι κριτικές της ταινίας ήταν διθυραμβικές, παρά το γεγονός ότι κάποιοι κριτικοί διχάστηκαν από τη ριζοσπαστική σκηνοθεσία του Γουέλς που απέκλεινε από τα χολιγουντιανά στερεότυπα. Ο Τζον Ο' Χάρα της Newsweek την αποκάλεσε την καλύτερη ταινία που είδε ποτέ. Ο Μπόσλεϊ Κράουδερ των New York Times έγραψε ότι επρόκειτο ίσως για την καλύτερη ταινία που φτιάχτηκε ποτέ στο Χόλιγουντ". Ο Ότις Φέργκιουσον στην κριτική του για την New Reppublic έγραψε ότι επρόκειτο για την πιο τολμηρή μεγάλη παραγωγή από την περίοδο που γύριζαν ταινίες μεγάλοι κινηματογραφιστές όπως ο Γκρίφιθ κι ο Μπλίτσερ. Η Κέιτ Κάμερον της New York Daily-News έγραψε ότι επρόκειτο για την πιο ενδιαφέρουσα και τεχνικά ανώτερη ταινία που γυρίστηκε ποτέ από εταιρία του Χόλιγουντ.


Βραβεία

Ο Πολίτης Κέιν προτάθηκε για 9 βραβεία όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Το βράδυ της απονομής, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Γουάιζ, κάθε φορά που γινόταν αναφορά στην ταινία το κοινό αποδοκίμαζε. Τα περισσότερα στελέχη του Χόλιγουντ δεν ήθελαν να προβληθεί η ταινία δεδομένες τις απειλές του Χερστ. Σύμφωνα με το περιοδικό Variety συστηματική καταψήφιση του Γουέλς από κομπάρσους που έλαβαν μέρος στην ψηφοφορία στοίχισε στον Γουέλς το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας,Σκηνοθεσίας και Α' Ανδρικού Ρόλου[18]. Η ταινία κέρδισε τελικά το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου, ενώ το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας πήγε στην ταινία του Τζον Φορντ, Η κοιλάδα της κατάρας (How Green was my Valley, 1941).

Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)

Βράβευση:

Πρωτότυπου Σεναρίου – Όρσον Γουέλς & Χέρμαν Μάνκιεβιτς

Υποψηφιότητα:

Καλύτερης Ταινίας – Όρσον Γουέλς
Σκηνοθεσίας – Όρσον Γουέλς
Α’ Ανδρικού Ρόλου – Όρσον Γουέλς
Φωτογραφίας, Ασπρόμαυρη Ταινία – Γκρεγκ Τόλαντ
Μοντάζ – Ρόμπερτ Γουάιζ
Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης - Πέρι Φέργκιουσον, Βαν Νεστ Πόλγκλεϊς, Α. Ρόλαντ Φιλντς & Ντάρελ Σιλβέρα
Μουσικής Επιμέλειας - Μπέρναρντ Χέσμαν
Ήχου - Τζον Ο. Άαλμπεργκ

Περαιτέρω αναγνώρισεις που έλαβε η ταινία τη χρονιά της προβολής της ήταν το βραβείo Καλύτερης Ταινίας από το Σωματείο των Κριτικών της Νέας Υόρκης καθώς και τα βραβεία καλύτερης ερμηνείας για τους Όρσον Γουέλς και Τζορτζ Κουλούρης από το National Board of Review. Το National Board of Review συμπεριέλαβε την ταινία στη λίστα με τις δέκα καλύτερες ταινίες του 1941.

http://el.wikipedia.org/wiki/Πολίτης_Κέιν

ΜΠΗΚΕ Ο ΜΑΗΣ, του ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ

ΜΠΗΚΕ Ο ΜΑΗΣ, του ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ

“Και τώρα μπήκε ο Μάης ο μήνας μπήκε
με την Πρωτομαγιά του,
τη χαροκόπα θυγατέρα,
και να στ’ απλόχωρο λιβάδι,
στ’ ολόχλωρο, στ’ ολανθισμένο,
μεθάει και σκούζει και φρενιάζει
της γυφτουριάς το πανηγύρι,
το πανηγύρι της Κακάβας.

Κ’ η ρεματιά που το χωρίζει
το ένα τ’ απλόχωρο λιβάδι
σε δυο αδερφάκια λιβαδάκια,
βλέπει απ’ το μια της άκρη, βλέπει
κι από την άκρη της την άλλη,
σε μια τριγύρω νερομάννα,
γιορτή παράξενη μεγάλη
το χρόνο μια φορά,
στο έμπα του Μάη του μήνα,
στ’ άνθια του Μάη και τη χαρά.”

(Κ. Παλαμάς, «Το πανηγύρι της Κακάβας»
από το «Δωδεκάλογο του γύφτου»)

ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΗΤΣΙΑΣ-ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΑΛΑΝΗ - ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

 

ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΗΤΣΙΑΣ-ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΑΛΑΝΗ - ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ --
by KronosAgrinio

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Δήμητρα Γαλάνη & Μανώλης Μητσιάς ( Ντουέτο )

Παράξενη πρωτομαγιά
μ' αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια
ηρθ' ο καιρός του "έχε γεια"
τι να την κάνεις πια την περηφάνια.

Στα δυο σου μάτια τα χρυσαφιά
σκοτάδι πέφτει και συννεφιά
ποιες μπόρες φέρνεις και ποιες βροχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές.

Παράξενη πρωτομαγιά
ο ήλιος καίει το πέλαγο στη δύση
μα της καρδιάς την πυρκαγιά
πού θα βρεθεί ποτάμι να την σβήσει.

Στα δυο σου μάτια τα χρυσαφιά
σκοτάδι πέφτει και συννεφιά
ποιες μπόρες φέρνεις και ποιες βροχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές.

Παράξενη πρωτομαγιά
μ' αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια
ηρθ' ο καιρός του "έχε γεια"
τι να την κάνεις πια την περηφάνια.

Παράξενη πρωτομαγιά, παράξενη πρωτομαγιά.

Πρωτομαγιά 1944 - Πρωτομαγιά 2021:

77 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ηρωική θυσία των 200 πατριωτών στην Καισαριανή μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα των ναζί. Οι «200», πρώην κρατούμενοι-εξόριστοι επί δικτατορίας Μεταξά στην Ακροναυπλία, την Ανάφη, τον Αϊ-Στράτη κ.ά., εκτελέστηκαν ως αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού και τριών συνοδών του αξιωματικών στους Μολάους της Λακωνίας, στις 27 Απριλίου του 1944.
Δέκα φορτηγά χρειάστηκαν για να μεταφέρουν τους «200» από το Χαϊδάρι, όπου κρατούνταν, στην Καισαριανή. Και ο δρόμος γέμισε σημειώματα, στη μάνα, στον πατέρα, στα αδέλφια, στους αγαπημένους, στους συναγωνιστές, παρακαταθήκη για αυτούς που έμεναν πίσω να συνεχίσουν την πάλη για την ελευθερία.
«Καλύτερα να πεθάνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά παρά να ζει σκλάβος» έγραψε στην πορεία του προς το θάνατο ο Νίκος Μαριακάκης, γεωπόνος από τα Χανιά. Αξέχαστο το «όχι» του Ναπολέοντα Σουκατζίδη στην προσφορά των ναζί να του χαρίσουν τη ζωή, επειδή γνώριζε πέντε γλώσσες και τους ήταν χρήσιμος ως διερμηνέας. Είπε ότι θα δεχόταν να ζήσει μόνο εάν δεν πήγαινε άλλος στο εκτελεστικό απόσπασμα στη θέση του.
Ανά είκοσι άτομα γινόταν οι εκτελέσεις και όσοι έζησαν από κοντά εκείνες τις στιγμές θυμούνται ότι το χώμα δεν προλάβαινε να ρουφήξει το αίμα. Πλήθος κόσμου έτρεξε να δει εάν βρισκόταν κάποιος δικός τους στα φορτηγά που επέστρεφαν γεμάτα πτώματα. Την ημέρα εκείνη γράφτηκε μία από τις πλέον αιματοβαμμένες σελίδες της αντίστασης κατά του κατακτητή στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μάιος

Ο Μάιος λέγεται και Μάης, Κερασάρης (γιατί βγαίνουν τα κεράσια), Πράσινος (γιατί πρασινίζει ο τόπος), Πενταδείλινος (γιατί μεγαλώνει η μέρα), Λούλουδος (γιατί ανθίζουν τα λουλούδια).
Προέρχεται από τη maja (μαία), τη μάνα της Γης, που τρέφει τον άνθρωπο και την Κυβέλη, που ανάθρεψε τον Ερμή.

Πρωτομαγιά, Ανθεστήρια ή «αρχαιότερα Διονύσια»

Η μέρα συμβολίζει την τελική νίκη της άνοιξης πάνω στο χειμώνα και γι' αυτό επιλέχτηκε ως εργατική γιορτή και μέρα μνήμης των κοινωνικών αγώνων.

Στα Ανθεστήρια αναταινόταν ο «σκοτωμένος» Ευάνθης -επίθετο του Διονύσου-
που απ' το χυμένο αίμα του φύτρωσε η άμπελος.

Ο Μάιος είναι ο 5ος μήνας του χρόνου, που αντιστοιχεί με τον αρχαίο μήνα Θαργηλιώνα, και τον εόρταζαν με τα περίφημα Ανθεοφόρια, και αφιερωμένος στη θεά της γεωργίας Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, που τον μήνα αυτόν βγαίνει από τον Άδη κι έρχεται στη γη. Μα και στην αρχαία Ρώμη, γίνονταν γιορτές που τις έλεγαν "ροσύλλια". Την γιορτή αυτή την κράτησαν και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, γιορτάζουν και σήμερα τα "ροσσύλια" όχι το Μάη αλλά το Σάββατο της Πεντηκοστής που είναι γιορτή πένθους. Την ημέρα αυτή στολίζουν τους τάφους των πεθαμένων συγγενών τους.

Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς, δεν έπαψε να υπάρχει αλλά πλουτίστηκε γιατί πίστευαν και οι δύο λαοί, ότι τα λουλούδια αντιπροσωπεύουν την ομορφιά των θεών και φέρνουν δύναμη, δόξα, ευτυχία και υγεία.

Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει να κάνει με την ανθρώπινη χαρά
για την άνοιξη, τη βλάστηση. Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι
το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.

Την πρώτη μέρα του Μάη, αναζητούμε στη Φύση την ομορφιά και τη δροσιά της Άνοιξης. Κόβουμε λουλούδια από τους αγρούς για να πλέξουμε πολύχρωμα στεφάνια που θα κρεμάσουμε στη συνέχεια στις πόρτες των σπιτιών.

Το έθιμο της Πρωτομαγιάς να στολίζουμε τις πόρτες των σπιτιών με στεφάνια λουλουδιών έρχεται από τα πολύ παλιά χρόνια και τότε συμβόλιζε την υποδοχή της δύναμης της φύσης στο σπιτικό.

Στα μέρη της Μικράς Ασίας σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια,
ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά.

Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών
ως του Αϊ - Γιαννιού του Θεριστή και τότε το καίγανε στις φωτιές του αγίου.

Το μαγιοστέφανο, φτιάχνεται από εφτά ειδών λουλούδια και έχει δύναμη μαγική-αποτροπιαστική. Σε κάθε στεφάνι βάζουν σκόρδο για τη βασκανία, αγκάθι για τον εχθρό, στάχυ για να φέρει ευφορία.

Για να πιάσουν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές παλιότερα, το μαγιάτικο στεφάνι έπρεπε να γίνεται από συγκεκριμένα λουλούδια:

Ανθισμένο σπίτι: Tραντάφυλλα, γαρούφαλα, βιόλες, πασκαλιές (λιλά), γεράνια.

Ευτυχία του σπιτιού: Kλωνάρια ανθισμένα από αγιόκλημα και από ελιά.

Γεμάτο σπίτι: Στάχια και λουλούδια του κάμπου, όπως μαργαρίτες, παπαρούνες.

Για τη γλωσσοφαγιά: Μια κουκκιά (φυτό) με τις ρίζες και τους καρπούς της.

Για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού: Eνα κλωνάρι λιγαριά.

Για το μάτι: Eνα κεφάλι σκόρδο, κρεμασμένο στη μέση στο στεφάνι για να φαίνεται.

Στα Δωδεκάνησα, μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε "ανοιχτομάτη" και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.

Μια δοξασία σχετική με το Μάη αναφέρεται στο πρωινό νερό και
την πρωινή του δροσιά που έχει εξαγνιστική και ανανεωτική δύναμη.

Τον Μάιο τρώμε

Καλοκαιρινά πορτοκάλια (τύπος Βαλένσια), φράουλες, κεράσια,αρακά, αγκινάρες, κολοκύθια, παντζάρια, κρεμμύδια φρέσκα, ανοιξιάτικη πατάτα, βλήτα.

paidika.gr

Πρωτομαγιάτικα… όργια με αρνιά, κρασιά και σκόρδα!

Νεαρά κορίτσια με καλαθάκια και στεφάνια στα Ανθεστήρια του 1938

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.
Ακόμη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Πρωτομαγιά εξακολουθούσε να είναι η γιορτή των καρπών. Μόλις έβγαιναν, μικρά και άγουρα, τα σύκα και τα καρύδια οι Αθηναίοι έκοβαν καρποφόρα κλωνιά και έπλεκαν στεφάνια για να τα κρεμάσουν στις πόρτες ή στα χαγιάτια τους. Και η πρώτη Μαρτίου γιορταζόταν ως εορτή της βλάστησης. Οι γιαγιάδες έπαιρναν λίγο γρασίδι, το έβρεχαν σε καθαρό νερό και το πρωί ξυπνούσαν τα εγγόνια τους, χτυπώντας τας με το βρεγμένο χορτάρι στο μέτωπο. Ο Απρίλης λεγόταν «Λουλουδάς», ενώ την ημέρα του Αγίου Γεωργίου οι γυναίκες έβγαιναν για να κόψουν χαμομήλι, καλή ευκαιρία για γενική έξοδο στις εξοχές της Αττικής και τους όμορφους κάμπους της. Πρώτα μάζευαν το χαμομήλι τους για τον χειμώνα –«το λουλουδάκι του Αη Γιωργιού»- και έπειτα γλεντούσαν με γενναίο φαγοπότι και βιολιά.


Υπαίθρια αγορά λουλουδιών στον Εθνικό Κήπο (1924-1925)

Το κατεξοχήν λουλούδι της Πρωτομαγιάς ήταν η αγριοπασχαλιά. Το ψηλό δένδρο με τα μωβ ανθάκια που φαίνονται σαν μικροσκοπικά άστρα. Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδος το δένδρο αποκαλείται «Μάης». Αλλά οι Αθηναίοι το αποκαλούσαν «κομπολογού». Γιατί τα παιδιά από τους ώριμους καρπούς του έφτιαχναν κομπολόγια. Οι κηπουροί το αποκαλούσαν «σολωμό»!


συνέχεια

http://mikros-romios.gr/2345/prwtomagia/

Σαλάτα με μελιτζάνες

Για μεγέθυνση πατάτε ροδάκι και ανοίγει νέα καρτέλα με φακό +- 

Πολίτικα νηστίσιμα από την Μίμα Καρβούνη

 

Σήυερα...1/5... Μεγάλο Σάββατο, Προφήτου Ιερεμία, Οσίας Ισιδώρας, Αγίας Ταμάρας, Αγίου Φιλοσόφου

μπουκέτα (φ.Μ.Κυμάκη)

Μεγάλο Σάββατο, Προφήτου Ιερεμία, Οσίας Ισιδώρας, Αγίας Ταμάρας, Αγίου Φιλοσόφου

 

ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 



ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ


ΑΠΟ ΤΗ Ρόδο ως τη Χαλκιδική και από τη Σύρο ως τη Λευκάδα, κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με το δικό της μοναδικό τρόπο. Εθιμα και παραδόσεις ζωντανεύουν και πάλι στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη, σε λαογραφικές εκδηλώσεις, γιορτή της χριστιανοσύνης, της άνοιξης, της ζώης.


ΘΡΑΚΗ
Στις Μέτρες της Θράκης, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου σταματά εξω από ενα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεταιέτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τ η στιγμή που ο ιερέας διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα θα πάρουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και θα τη ρίξουν στα μνήματα.


ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Στη Θάσο στην Κοινότητα Λιμεναρίων διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο « Για βρέξ' Απρίλη μ' που γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Χορεύουν δημοτικούς χορούς συγκροτήματα απ' όλη την Ελλάδα.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής το σημαντικότερο Πασχαλινό έθιμο είναι «ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΝΙΟΥ Τ' ΑΛΩΝΙ». Γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα, στην ομώνυμη τοποθεσία πάνω στους λόφους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και πολλές φορές ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «ΚΑΓΚΕΛΕΥΤΟ» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά. Ο χορός στη μέση περίπου του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό.
Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζονται σε όλους, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά. Ο χορός επαναλαμβάνεται το απόγευμα στην κεντρική πλατεία του χωριού. Στο Λιτόχωρο την Μ. Πέμπτη, το βράδυ, στολίζονται οι επιτάφιοι που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, που όλη την Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα. Την Μ. Παρασκευή το βράδυ γίνεται στο παζάρι η συνάντηση των Επιταφίων που συνοδεύονται από χορωδίες Λιτοχωριτών, δημιουργώντας ένα εκπληκτικό θέαμα.


ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΡΑΧΩΒΑ. Ανήμερα του Πάσχα και από το απόγευμα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας κλπ.


ΛΙΒΑΔΕΙΑ.Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης, είναι το πολύ γνωστό και μοναδικό «Πάσχα της Λιβαδειάς», που όχι μόνο διατηρείται αλλά χρόνο με το χρόνο ζωντανεύει μιας και οι νεώτεροι συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Οι φλόγες αγκαλιάζουν το σωρό. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το ίδιο γίνεται σε όλους τους «λάκκους» και ανεβαίνουν οι καπνοί, αναρίθμητοι και πυκνοί, σε τέτοιο βαθμό, που σκεπάζουν τον ήλιο που στο μεταξύ ανατέλλει.
Η πόλη τυλίγεται σε σύννεφα καπνού. Οι φωτιές είναι έτοιμες και τα αρνιά τοποθετούνται στους «λάκκους». Το γύρισμα των αρνιών και το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα, το οποίο συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και με την καύση των πυροτεχνημάτων


ΑΙΤΩΛΙΚΟ. Την Μ. Παρασκευή πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου βρίσκεται ο Επιτάφιος, ιστορικό κειμήλιο του 13ου-14ου αιώνα. Από το πρωί του Μ. Σαββάτου στην κεντρική πλατεία της πόλης αναβιώνουν πολλά από τα έθιμα των κατοίκων μέχρι αργά το βράδυ της Αναστάσεως που είναι και το αποκορύφωμα της ημέρας.
Την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά, είναι μία μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.


ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι, όπου είναι αναμμένες δάδες ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου, γύρω από το λιμάνι. Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα μοναδικής ομορφιάς. Το έθιμο αυτό έχει παράδοση πολλών χρόνων που φαίνεται να θέλει να συνδυάσει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.


ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΛΕΩΝΙΔΙΟ. Το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι, όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα» τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.


ΚΑΛΑΜΑΤΑ. Εδώ αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.


ΚΥΚΛΑΔΕΣ
ΚΥΘΝΟΣ.Το πιο εντυπωσιακό έθιμο του νησιού είναι αυτό της «Κούνιας». Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του «συχώριου», δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς, τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.


ΣΥΡΟΣ. Η Σύρος βιώνει με ιδιαίτερο τρόπο το Πάσχα. Οι δύο Θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως, με αγάπη κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τις Άγιες Μέρες του Πάσχα. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Άνω Σύρο ξεκινούν από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και την Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως περιφέρονται και συναντώνται στην Κεντρική Πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μ. Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
ΠΑΡΟΣ. Η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς κατά την διάρκειά της, γίνονται δεκαπέντε περίπου στάσεις. Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Τα μεσάνυκτα του Μ. Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
ΠΑΤΜΟΣ. Στο νησί της Αποκάλυψης επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «ΝΙΠΤΗΡΑΣ». Κάθε χρόνο, στολίζεται με λαμπρές βάγιες και πλούσια ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ. Πέμπτη, γίνεται αναπαράσταση του «ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ» του ΝΙΠΤΗΡΑ, σε κεντρική πλατεία της Χώρας. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις 3 το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
ΡΟΔΟΣ (ΙΑΛΥΣΟΣ). Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον «Λάζαρο», συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Παλαιότερα, αυτή την ημέρα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί όπως πίστευαν, ό,τι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών. Την ημέρα αυτή επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια», συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.
ΚΩΣ. Ενώ οι μεγάλοι είναι δοσμένοι στις πασχαλινές δουλειές και στον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται και αυτά για την Ανάσταση του Κυρίου. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λεει το «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρά μωβ αρωματικά λουλούδια). Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
ΥΔΡΑ
Την Μ. Παρασκευή γίνεται κάτι το μοναδικό, ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική. Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα. Την ώρα της Ανάστασης τα πολλά βαρελότα φωτίζουν την νύκτα.
ΧΙΟΣ
Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Πολύς είναι ο κόσμος που επιλέγει να περάσει το Πάσχα στην Χίο για να δει αυτό το μοναδικό θέαμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.


ΕΠΤΑΝΗΣΑ
ΚΕΡΚΥΡΑ. Την Μ. Παρασκευή στις 4μ.μ. ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, ο Επιβλητικός Επιτάφιος. Μέχρι της 9.30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη μπάντα της κάθε ενορίας, τις χορωδίες, τους πιστούς. Τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης. Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Το 1574 οι Βενετσιάνοι απαγόρευσαν στους ορθοδόξους την περιφορά του την Μ. Παρασκευή, και από τότε οι Κερκυραίοι πραγματοποιούν την περιφορά μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου. Είναι η πιο παλιά και πιο κατανυκτική Λιτανεία που βγαίνει σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από την σιτοδεία. Εμπρός πηγαίνει ο Άγιος που έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου σε αυτή την Λιτανεία, και ακολουθεί ο Επιτάφιος. Μετά το τέλος της λιτανείας, ο Άγιος θα παραμείνει στη θύρα του, μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα. Στις 11 το πρωΐ του Μ. Σαββάτου ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση. Όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου 'Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».
Ένα άλλο επίσης Κορφιάτικο Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «ΜΑΣΤΕΛΟ» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στην διασταύρωση Νικηφόρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής, μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία - φαντασμαγορικό, μοναδικό θέαμα. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών ανοιχτά με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαορόφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής (Πλατύ Καντούνι). Την Κυριακή του Πάσχα, από τις 7 το πρωί κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.


ΖΑΚΥΝΘΟΣ.Η κατανυκτική ατμόσφαιρα και οι ιδιαιτερότητες του «Ζακυνθινού Πάσχα» με τα ιδιόμορφα «αντέτια» (έθιμα) το κάνουν να είναι ξεχωριστό σε όλη την Ελλάδα. Το μεσημέρι της Μ. Παρασκευής, πλήθος πιστών συμμετέχει στην περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη. Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ. Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια ενώ από το καμπαναριό πετάνε στο δρόμο πήλινα δοχεία, όπως και όλοι οι κάτοικοι του νησιού από τα παράθυρά τους.


ΛΕΥΚΑΔΑ. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής γίνεται στον κεντρικό δρόμο της πόλης, με κατάληξη την παραδοσιακή, ενετικού στυλ, κεντρική πλατεία, η περιφορά των επιταφίων των ενοριών, συνοδεία Φιλαρμονικής. Το Μ. Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία (το κομμάτι).


ΚΡΗΤΗ
Πριν την ανάσταση, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λεει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και μάλιστα οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν 3 μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει γιατί το θεωρούσαν για καλό. Ξυπνούσαν ακόμα και τη νύχτα να πάνε να την χτυπήσουν.
©ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟΝ/visaltis.net