Το Παντζάρι

► Το Παντζάρι
Δημήτρης Τζιράρκας Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Το παντζάρι (Beta vulgaris) ή αλλιώς κοκκινογούλι, ανήκει στην ίδια οικογένεια με το σπανάκι και είναι βολβοειδές λαχανικό που αναπτύσσεται μέσα στο χώμα. Είναι φυτό της οικογένειας Αμαρανθοειδή, η οποία παλιότερα ήταν γνωστή ως Χηνοποδιοειδή. Είναι μονοετές ή διετές φυτό του οποίου η ρίζα είναι εδώδιμη. Υπάρχουν πολλές καλλιεργήσιμες ποικιλίες, όπως το σέσκουλο, μια φυλλώδης ποικιλία παντζαριού, και το ζαχαρότευτλο, της οποίας η ρίζα έχει υψηλή συγκέντρωση σε ζάχαρα.

Όλες οι καλλιεργήσιμες ποικιλίες παντζαριού προέρχονται από το υποείδος B. v. vulgaris. Άλλα υποείδη του παντζαριού είναι τα B. v. maritima, το οποίο βρίσκεται στη Μεσόγειο, στις Ευρωπαϊκές ακτές του Ατλαντικού, από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Ινδία, και το B. v. adanensis, το οποίο βρίσκεται στη βόρεια ανατολική Μεσόγειο. Η εξημέρωση του φυτού θεωρείται ότι έλαβε χώρα την 2η χιλιετία π.Χ. στην περιοχή της Μεσογείου.

Το φυτό φτάνει σε ύψος το 1,5 μέτρο. Έχει μικρά ερμαφρόδιτα άνθη και η επικονίασή του γίνεται από τον αέρα. Το φυτό προτιμά καλά στραγγιζόμενα εδάφη. Τα φύλλα του έχουν σχήμα καρδιάς και έχουν μήκος 5 με 20 εκατοστά.

Σύνθεση ανά 100 γρ. ωμού παντζαριού :

Θερμίδες 43 kcal
Λιπαρά 0,1 γρ.
Πρωτεΐνες 1,6 γρ.
Υδατάνθρακες 9,9 γρ.
Νάτριο 87,3 mg
Σίδηρος 0,7 mg
Ασβέστιο 16 mg
Φώσφορο 33 mg
Κάλιο 60 mg
Νερό 335 γρ.


Σύνθεση ανά 100 γρ. βρασμένο παντζάρι :

Θερμίδες 32 kcal
Λιπαρά 0,1 γρ.
Πρωτεΐνες 1,1 γρ.
Υδατάνθρακες 7,2 γρ.
Νερό 208 γρ.
Νάτριο 90,9 mg
Κάλιο 43 mg
Σίδηρος 0,5 mg
Ασβέστιο 14 mg
Φώσφορο 23 mg

Τα παντζάρια είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, νιτρικά άλατα, μαγνήσιο, σίδηρο, κάλιο, νάτριο, φώσφορο, βιταμίνη C, βιταμίνη Β1, Β2, Β6, Β5 (παντοθενικό οξύ), φυτικές ίνες και φυτοθρεπτικά συστατικά όπως το β- καροτένιο. Το κόκκινο χρώμα του βολβού του παντζαριού οφείλεται σε χρωστικές που ονομάζονται βηταλαΐνες και παρουσιάζουν έντονη αντιοξειδωτική δράση.

Οι βηταλαΐνες είναι υδατοδιαλυτές φυτικές χρωστικές και διακρίνονται σε δύο τύπους : τις βήτα – κυανίνες και τις βήτα – ξανθίνες. Οι βήτα – κυανίνες είναι κόκκινες – βιολετί στο χρώμα. Η βητανίνη είναι η καλύτερα μελετημένη από τις βήτα – κυανίνες. Οι βήτα – ξανθίνες είναι κίτρινες. Μια καλά μελετημένη βήτα – ξανθίνη είναι η βουλγαξανθίνη. Τόσο η βητανίνη όσο και η βουλγαξανθίνη περιέχονται στα παντζάρια και παρουσιάζουν αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες. Ειδικότερα οι βήτα – κυανίνες βοηθούν στην αντιμετώπιση γνωστικών ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ και η γεροντική άνοια. Τα συγκεκριμένα αντιοξειδωτικά αποτρέπουν την περαιτέρω ζημιά στα εγκεφαλικά κύτταρα. Ως εκ τούτου, τα παντζάρια μπορούν να θωρακίσουν τον οργανισμό απέναντι σε αρκετές ασθένειες και συμβάλλουν στην αποφυγή φαρμακευτικής αγωγής.

Έρευνα του πανεπιστήμιου του Έξετερ έδειξε ότι, ο χυμός από παντζάρια μπορεί να βελτιώσει την αντοχή μας έτσι ώστε να γυμναζόμαστε κατά 16% περισσότερο. Η υψηλή περιεκτικότητα των παντζαριών σε νιτρικά ιόντα μειώνει τις απαιτήσεις του οργανισμού για οξυγόνο, καθιστώντας την γυμναστική πιο εύκολη. Αν και δεν έχει αποδειχθεί ο ακριβής μηχανισμός, οι ερευνητές υποθέτουν ότι υπεύθυνη για την βελτίωση των αντοχών κατά αυτόν τον τρόπο, είναι η μετατροπή των νιτρικών ιόντων σε μονοξείδιο του αζώτου.

Επίσης ο χυμός τους βοηθάει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ποσότητα νιτρικού άλατος είναι αυτή που έχει τις ευεργετικές – για την υψηλή πίεση – ιδιότητες. Αυτό οφείλεται στην μετατροπή του νιτρικού άλατος (με το σάλιο) σε νιτρώδες άλας.

Έρευνα που έγινε σε πειραματόζωα, έδειξε ότι το φολικό οξύ που βρίσκεται στις φυτικές ίνες των παντζαριών, μπορεί να μειώσει τόσο τη χοληστερίνη, όσο και τα τριγλυκερίδια.

Τα παντζάρια περιέχουν μια ουσία, τη βεταΐνη, η οποία μειώνει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης και θωρακίζει απέναντι σε διάφορες καρδιαγγειακές παθήσεις. Μεγάλες ποσότητες ομοκυστεΐνης στον οργανισμό μπορεί να ευθύνονται για φλεγμονές στα αιμοφόρα αγγεία. Η βεταΐνη είναι μια χολίνη η οποία συντελεί αποτελεσματικά στην μείωση της ομοκυστεΐνης και έτσι θωρακίζει την καρδιά μας. Έρευνες σχετικά με τις ιδιότητες της βεταΐνης, έχουν δείξει ότι μπορεί να βοηθάει και στην αντιμετώπιση ηπατικών παθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, αποτρέπει τη συσσώρευση λίπους στο συκώτι, η οποία μπορεί να προκληθεί από την αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, την παχυσαρκία, την ανεπάρκεια πρωτεϊνών, το διαβήτη.

Το μαγνήσιο είναι απαραίτητο στον οργανισμό μας για τη σωστή απορρόφηση του ασβεστίου και τη συντήρηση των οστών. Τα κόκκινα παντζάρια έχουν αρκετές ποσότητες μαγνησίου και έτσι βοηθούν στην καλύτερη αξιοποίηση του ασβεστίου. Προσοχή όμως, τα πράσινα παντζάρια περιέχουν οξαλικό οξύ, το οποίο δυσχεραίνει την απορρόφηση του ασβεστίου.

Έρευνες πάνω στο καρκίνο του εντέρου, έχουν δείξει ότι οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των παντζαριών ενισχύουν την ανάπτυξη κυττάρων, τα οποία εντοπίζουν και καταστρέφουν ανώμαλα κύτταρα. Επίσης, εργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι η βεταΐνη μειώνει την ανάπτυξη όγκων μέσω πολλαπλών μηχανισμών. Οι έρευνες δεν κατέστησαν το παντζάρι ως «αντικαρκινική» τροφή, αλλά τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

Τα παντζάρια αποτελούν ένα φυσικό καθαρτικό και βοηθούν σε προβλήματα όπως η δυσκοιλιότητα και οι αιμορροΐδες. Επίσης, ο χυμός πατζαριού θεωρείται καλός σε προβλήματα όπως ο ίκτερος, κατά την οποία το σώμα χρειάζεται υγρά και υδατάνθρακες.

Τα παντζάρια είναι πλούσια στο ένζυμο καταλάση, ένα από τα βασικότερα αντιοξειδωτικά ένζυμα το οποίο έχει την ιδιότητα να υπερασπίζεται τον οργανισμό μας από τις ελεύθερες ρίζες, η δε ανεπάρκειά της (της καταλάσης), έχει σχετιστεί με τα άσπρα μαλλιά, την αρθρίτιδα, την οστεοαρθρίτιδα και άλλες εκφυλιστικές νόσους του οργανισμού.

Η θαυματουργή τους ρίζα θεωρείται από αρχαιοτάτων χρόνων έξοχο αφροδισιακό. Λέγεται ότι η Θεά Αφροδίτη έτρωγε πολλά πατζάρια για να διατηρεί ανέπαφη την ομορφιά και την χάρη της.

Για την αιμοποιητική τους δράση (η οποία έχει αποδειχθεί), είχαν μιλήσει και ο Διοσκουρίδης και ο Γαληνός και ήταν ένας από τους λόγους που από πολύ παλιά, συνέστηναν σε όσους είχαν αναιμία (και δη στα παιδιά) να πίνουν χυμό παντζαριών και να τρώνε παντζάρια.

Για να διατηρήσετε τα παντζάρια μέχρι και δύο εβδομάδες, δεν έχετε παρά να κόψετε τα φύλλα 5 εκατοστά από το κοτσάνι και να βάλετε τους βολβούς στο ψυγείο μέσα σε πλαστική σακούλα. Όταν αγοράζετε παντζάρια, προσέχετε να είναι λεία, στρογγυλά, με βαθύ κόκκινο χρώμα. Κάλλιστα το παντζάρι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λαχανικό του Φεβρουαρίου αφού η παραγωγή αυτό το διάστημα είναι στα καλύτερά της επίπεδα, δίνοντάς μας την ευκαιρία να το χρησιμοποιήσουμε σε σαλάτες, ντιπ, σούπες αλλά και ως συνοδευτικό κρεάτων.

Το παντζάρι τρώγεται τόσο ωμό, όσο και μαγειρεμένο, ολόκληρο. Η ρίζα του ωμή είναι σκληρή, ενώ μαγειρεμένη είναι πιο μαλακή. Χρησιμοποιείται στις σαλάτες. Η παντζαροσαλάτα είναι άρρηκτα δεμένη με το σκόρδο, ένας άκρως προστατευτικός συνδυασμός για την καρδιά και όχι μόνο. Αφαιρέστε προσεκτικά με ένα μαχαίρι τη σάρκα τους κι αφήστε να αποκαλυφθεί η κατακόκκινη ρίζα. Βράστε τα σε λίγο νερό και για λίγη ώρα, ώστε να μη χάσει τις πολύτιμες ουσίες του ή ακόμα καλύτερα βράστε τα στον ατμό. Όσο πιο φρέσκα είναι τα παντζάρια, τόσο πιο έντονο είναι το άρωμά τους και μαγειρεύονται πιο γρήγορα. Εξαιτίας της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε ζάχαρα, περίπου 16 – 20%, χρησιμοποιείται ως πηγή ζαχάρου στις περιοχές με εύκρατο κλίμα. Επίσης και τα φύλλα του είναι εδώδιμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί το σπανακιού, όμως τα ωμά φύλλα μπορεί να αφήσουν πικρή γεύση στο στόμα. Δεν πετάμε ποτέ το ζουμί τους, το πίνουμε κατά προτίμηση το πρωί με την προσθήκη αν θέλουμε χυμό λεμονιού ή και χυμό καρότου.

Βέβαια το παντζάρι είναι ρίζα και όπως όλες οι ρίζες μεγαλώνει και αναπτύσσεται στο χώμα,έτσι απορροφά όλα του τα συστατικά, για αυτό μεγάλη προσοχή στα φυτοφάρμακα. Πρέπει να είμαστε απόλυτα σίγουροι από που προμηθευόμαστε τα παντζάρια μας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος μαζί με τα παντζάρια να τρώμε και φυτοφάρμακα.

Όλα τα παραπάνω, καθιστούν τα παντζάρια ως ένα από τα πολυτιμότερα δώρα της φύσης, με έντονη προστατευτική αλλά και φυσική φαρμακευτική δράση.

diatrofi.gr