Φραγκίσκος Μπαρόκιος Ιταλός μαθηματικός και αστρονόμος

23 Νοεμβρίου 1604 (417 χρόνια πριν) πέθανε:

Φραγκίσκος Μπαρόκιος Ιταλός μαθηματικός και αστρονόμος

Ο Φραγκίσκος Μπαρότσι (Francesco Barozzi, Ηράκλειο, 9 Αυγούστου 1537 - Βενετία, 23 Νοεμβρίου 1604) ήταν Ιταλός μαθηματικός και επιστήμονας.

Admirandum illud geometricum problema tredecim modis demonstratum, 1586

Από τον γάμο του Τζάκομο του Λορέντζο Μπαρότσι με τη Φιορντελίζε Ντόνο, γεννήθηκε ο Φραντσέσκο Μπαρότσι στις 9 Αυγούστου 1537 στο Ηράκλειο. Δεύτερος από τα τρία αγόρια που γεννήθηκαν[1], μαθήτευσε δίπλα στον Ανδρέα Δώνο, γνωστό κωδικογράφο, λόγιο και επίτροπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κρήτη, από τον οποίο διδάχτηκε ελληνικά και λατινικά[2]. Το 1553 ταξιδεύει πρώτη φορά στη Βενετία, προκειμένου να εγκριθεί ως ευγενής και να καταστεί μέλος του Μεγάλου Συμβουλίου (30 Νοεμβρίου 1553).

Επέστρεψε στην Ιταλία το 1556, προκειμένου να παρακολουθήσει σπουδές μαθηματικών, φιλοσοφίας και αστρονομίας στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα (1557 – 1559), μετά το πέρας των οποίων παρέμεινε και δίδαξε στο ίδιο πανεπιστήμιο μέχρι το 1560[3], οπότε εξέδωσε και το πρώτο του βιβλίο[4], μια πραγματεία σχετικά με τα σχόλια του Πρόκλου στα στοιχεία του Ευκλείδη, αντικείμενο διδασκαλίας και έρευνάς του στο πανεπιστήμιο. Κατά την παραμονή του στην Ιταλία, ο Μπαρόκιος διατηρούσε επαφές με γνωστούς λογίους και προσωπικότητες, όπως μαρτυρεί η πλούσια αλληλογραφία του, υπήρξε δε μέλος της Ακαδημίας των Potenti (Δυνατών) ήδη από το 1557[5].

Με την επιστροφή του στην Κρήτη, έχοντας την εμπειρία από την συμμετοχή του αυτή, σχεδιάζει μαζί με τον Ιωάννη Βεργίτση και τον Δανιήλ Φουρλάνο την ίδρυση στην πόλη του Ρεθύμνου μιας ακαδημίας στα πρότυπα των ακαδημιών, που λειτουργούσαν στην Ιταλία. Έτσι στις 4 Ιανουαρίου 1562 εκφωνείται ο εναρκτήριος λόγος της Ακαδημίας των Vivi (ζωντανών, ασυμβίβαστων). Σύμφωνα με τις πηγές είναι ο πρώτος πνευματικός σύλλογος, που ιδρύθηκε στον ελλαδικό χώρο στα νεότερα χρόνια και ένας από τους πρώτους του είδους του σε όλη την Ανατολική Ευρώπη.[6]

Στις 26 Απριλίου 1562 νυμφεύεται την Ελιζαμπέτα Μπαρότσι, κόρη του Βενετού ευγενούς από τα Χανιά Φραντσέσκο Μπαρότσι. Δεν έχουμε στοιχεία για τον βαθμό συγγενείας που τους ένωνε, εξετάζοντας όμως το προικοσύμφωνο του γάμου τους παρατηρούμε την κατοχή γης και από τις δύο οικογένειες στις ίδιες περιοχές. Από τον γάμο του με την Ελιζαμπέτα απέκτησε έναν υιό, τον Τζάκομο (1564), και μία κόρη, τη Φιορντελίζε, η οποία το 1590 νυμφεύθηκε το Βενετό ευγενή από το Ρέθυμνο Στάι Μπαρότσι του Ζόρζι. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο της γυναίκας του το 1568, φεύγει στη Βενετία, όπου και θα παντρευτεί τέσσερα χρόνια αργότερα (1572) την Φλορίντα Φλορίντο, κόρη του κόμη της Πράτα, Τζοβάνι Φλορίντο, λαμβάνοντας προίκα συνολικά 5.000 δουκάτων[7]. Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο δεύτερος υιός του, Ανδρέας, στις 22 Δεκεμβρίου 1573 στον Άγιο Κωνσταντίνο[8].

Ο Φραγκίσκος όλη αυτή τη περίοδο παρουσιάζει και ένα αξιόλογο εκδοτικό και συγγραφικό έργο. Εκδίδει στη Βενετία τέσσερα πονήματά του, που έχουν να κάνουν με τις μαθηματικές θεωρίες του Αρχιμήδη και του Ευκλείδη, τις προφητείες του Νοστράδαμου, αλλά και μια Κοσμογραφία, που αντιτάσσεται στο ηλιοκεντρικό μοντέλο του Κοπέρνικου, υποστηρίζοντας ότι η Γη είναι το κέντρο του κόσμου. Όλα αφιερωμένα σε σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, που σε συνδυασμό με την αλληλογραφία του μας δείχνουν το εύρος του πνευματικού κύκλου του[9]. Μαζί με αυτά εκδίδει και το «Descrizione dell’ Isola di Creta» (Περιγραφή της νήσου Κρήτης), το οποίο αφιερώνει στον γενικό προβλεπτή Τζάκομο Φοσκαρίνι και είναι μία από τις πρώτες περιγραφές της Κρήτης με πλήθος δημογραφικών στοιχείων, όπου αναφέρει, μεταγράφει και μεταφράζει πολλές ελληνικές επιγραφές[10].

Το 1587, μετά από ενδελεχή μυστική έρευνα, δικάζεται από την Ιερά Εξέταση, στην οποία προήδρευσε ο ίδιος ο Πατριάρχης της Βενετίας Τζοβάνι Τρεβιζάνο, με την κατηγορία της μαγείας και υποχρεώθηκε να καταβάλει το ποσό των πενήντα χρυσών δουκάτων εφάπαξ στους επισκόπους Κρήτης και Ρεθύμνου και σε δημόσια αποκήρυξη των πράξεων του στην πλατεία του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Μαζί του καταδικάστηκαν και η κόρη του Φιορντελίζε, ο σύζυγος της, Στάι Μπαρότσι, και ο Βενετός ευγενής Δανιήλ Μαλιπιέρο [11].

Βαθύτατα πληγωμένος, επέστρεψε στη Κρήτη το 1588 και κατοίκησε απομονωμένος στην έπαυλη του στον Άγιο Κωνσταντίνο. Μετά τον γάμο του υιού του, Αντρέα, με την Κατερούτσα Κιότσα, κόρη ενός εκ των μεγαλυτέρων εχθρών του στη Κρήτη[12], αποφασίζει να επιστρέψει στη Βενετία το 1565, όπου και έμεινε μέχρι τον θάνατό του από αποπληξία το 1604. Μετά τον θάνατο του, ο ανιψιός του, Τζάκομο Μπαρότσι, που υιοθετήθηκε από τον ίδιο τα τελευταία χρόνια της ζωής του, πούλησε την τεράστια και πολύτιμη βιβλιοθήκη του στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Η εκπαιδευτική και φιλολογική άνθηση που παρατηρείται στη Κρήτη τους δύο τελευταίους αιώνες της βενετοκρατίας δεν εκπορεύτηκε από την ανώτερη τάξη των ευγενών, αλλά από την ανερχόμενη κρητική αστική τάξη. Ο Παναγιωτάκης καταλήγει ότι ο Φραγκίσκος Μπαρόκιος ήταν ο μόνος από τους Βενετούς ευγενείς, που συνέβαλλε στην κρητική αναγέννηση και στην επαφή της Κρήτης με τα πνευματικά ρεύματα της Ευρώπης. Αποτελούσε μία φωτεινή εξαίρεση στη μορφωτική ερημιά των ανθρώπων της τάξης του.